Karahindiba
Taraxacum officinale (karahindiba) papatyagiller familyasından çok yıllık sarı çiçekli bir bitkidir. Bitkinin tüm kısımları kullanılabilir; yaprakları salatalarda kullanılıp, kökleri de kavrularak kahve yapılabilir hatta eski zamanlarda fermente edilip şarabı yapılmıştır. Taraxacum ismi pers kökenlidir. M.S 900 yıllarında taraşkuk ismi 100 yıl sonra yerini taraxacuma bırakmıştır. İngilizce ismi dandelion ise fransızca kökenli olup; dents de lion (aslan dişi ) anlamına gelir. Medikal olarak ilk bilinen kullanımı tarih öncesine 10-11. Yüzyıla dayanır. Diüretik, süt arttırıcı etkileri nedeni ile de kullanılmaktadır. Çin tıbbında gaz, hazımsızlık, safra taşı, safra akışı, sindirim toniği, karaciğer toniği, antibakteriyel ve kanser hastaları için de kullanılmıştır. Hatta hipoallerjenik olarak doğal kauçuk ve latexinde iyi bir kaynağıdır.
100 gr karahindiba günlük potasyum ihtiyacınızın yüzde 10-15’ini karşılayabilir.
Özellikle yaprakları sindirimi iyileştirir ve diüretik olarak etkilidir; kümes hayvanlarında yapraklarının büyüme ve üretkenlik performansını arttırdığı da bildirilmiştir.
Ana içeriği taraksterol olmakla birlikte, aeskulin, inülin, luteolin, chiorik asit, myrisetin, klorojenik asit ve hesperidin gibi biyoaktif komponentleri vardır. Özellikle kurutulmuş bitki yaprakları beta karoten, B1 vitamini, B2, kolin, inositol, folik asit, C, kalsiyum, demir, manganez, fosfor, potasyum, taraxacin, acı glikozitler ve terpenoidleri içerir. Alkolik extraktları sulu extraktlarından daha fazla flavanoid içerir.
Kökleri kalsiyum, demir, fosfor, çinko, kolin, flavonoidler (lutein, luteolin flavoxanthin, violaxanthin), pektin, inulin, taraxacin, taraxacerin, triterpenes (taraxol, taraxerol, taraxasterol, amyrin), kumarinil, tanilin,müsilaj,asparagin, laktupikrin, fenolik asitler (kinik asit, klorojenik asit), kafeik asit, gallik asit ve yağ asitleri (miristik, palmitik, stearik, laurik) içerir.
Yapraklarının çayı antioksidan açısından zayıf ve orta decede etkilidir. Karahindiba ağır metal ve mineralleri kendi bünyesinde biriktirebilecek özellikte olup; bu özellikleriyle toprağın mineral içeriği açısından biyomarker olarak kullanılabilmektedir. Doğal demir toniklerinde kökü kullanılabilir.
Sıçanlara verilen çayı özellikle karaciğer detoksifikasyonunda rol alan UDP-Glukuronil transferaz aktivitesini yüzde %244 oranında arttırmıştır.
İçeriğindeki taraksterol, taraksinik asit, stigma sterol, chicoric asit gibi komponentlerin antidiyabetik etkileri ile ilgili ileri fizyolojik ve biyokimyasal çalışmalar yapılmıştır. tip 2 diyabetli hastalarda önerilebilmektedir. (kökleri)
Karahindiba toplam kolesterol, trigliseritler ve kötü LDL kolesterolde bir azalmaya neden olurken faydalı HDL kolesterolde artış sağlar.
İnvitro çalışmalarda, mide kanseri, kalın bağırdak ve Kronik myeloid lösemi hücre kültürlerinde etkili olduğu görülmüştür.
Farelerde yapılan bir çalışmada dut ve karahindibanın alkolün indüklediği yağlanmayı önlediği ve bağırsak disbiyozisini iyileştirdiği görülmüştür.
Karahindiba içindeki klorojenik asit ve chioric asit glikolizdeki glikokinazı aktive edebilir. Bu da enerji üretiminde önemli bir basamaktır. Özellikle glikoliz ve kreps siklusundaki enzimlerin aktiviteleri üzerine etkili olduğu için mitokhondriyal sistem üzerine de etkilidir.
Karahindiba vücuttaki yağ moleküllerini parçalayan bir enzim olan pankreas lipaz aktivitesini bloke ederek yağ atılımını hızlandırabilir.
Kanserli hücrelerde (çocuk nöroblastoma hücre serilerinde) kendisi antitümör etkinliği göstermiş olup; ayrıca ökse otunun etkinliğini de arttırmıştır.
Taraxacum officinale yaprakları, CCl4 ile zehirlenmiş sıçanlarda karaciğer enzimlerini azaltıp; antioksidan enzimlerden aktivitesi azalan süperoksit dismutazını (SOD), katalaz, lipit peroksidasyonu ve glutatyon peroksidazı (GPx) enzim aktivitelerini de arttırmıştır.
Özellikle karaciğer detoksifikasyonunda rol oynayan önemli bir tıbbi bitkidir.
Klinik çalışmalarda;
Alman komisyon E karahindibayı diüretik, dispepsi, anoreksiya ve safra ile ilgili rahatsızlıklarda kullanımını önerilmiştir.
Özeliikle yapraklarındaki yüksek A vitamini içeriği göz sağlığı ve yaşlılarda makülar dejenerasyon açısından koruyucudur.
Boğaz ağrısında benzil penisilin sodyum ile birlikte günde 1 kez 3 gün boyunca verildiğinde etkili olduğu görülmüştür. Bir çalışmada hepatit B li hastalarda geleneksel çin tıbbı kombinasyonunun içerisinde kullanıldığında karaciğer fonksiyonlarını iyileştirdiği görülmüştür.
Tonsilitette çorbaların içerisine geleneksel olarak eklenmektedir.
40 premenapoz kadında yapılan çalışmada zerdeçal, karahindiba, enginar, biberiye, şizandra ve devedikeni kombinasyonu diğer steroidal hormonlarla etkileşime girmeden erken faz androjen seviyelerini düşürür. Androjenlerin detoksifikasyonunda rol alabilmektedir. Özellikle polikistik over sendromunda androjenlerin fazlalığı nedenlerin arasında sayılabilmektedir.
Geleneksel çin tıbbı kombinasyonlarında kronik hepatit B tedavisinde klinik çalışmlarada yerini almıştır.
Kronik kolitli 24 hastada melisa, aynı sefa, sarı kantaron, rezene ve karahindiba ağrıyı azaltıp, gaytayı normalize etmiştir.
Kadınlarda uva ursi yaprakları ile birlikte karahindiba kökünün kullanımının tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonu sıkılığını azalttığı görülmüştür.
Klinik çalışmada dispepsili 311 kişide zerdeçal, enginar yaprağı, biberiye esansiyel yağı ve karahindiba kökü semptomların şiddetini %50ye yakın azaltmıştır.
Kullanımı: yaprakları salatalarda veya çay şeklinde kullanılabileceği gibi, kökünün tozu, kökünün tentürü ve çay şeklinde de kullanılabilmektedir. Kökü 3-4 gr ile başlanıp günlük 9-12 gra kadar kullanılabilmektedir. Özellikle dekoksiyon şeklinde (3-4 gr 150 ml su soğuk suya atıp daha sonra 10-15 dk kaynayacak şekilde günde 2 kez) veya tentürü 3×10-15 damla olarak kullanılabilmektedir ancak birçok herbal referans 5-10 ml dahi kullanılabileceğini desteklemektedir.
Gebelik ve emzirmede yeterli bir veri olmadığından kullanımından genel anlamda kaçınılmalıdır. Safra obstrüksiyonlarında kontrendikedir. Potasyum tutucu ilaçlarla kullanımına dikkat edilmelidir. Potasyum yüksekliği yapabilir. Fare deneylerinde uzun süreli kullanımında sperm sayısını azaltabileceği görülmüştür. Papatyagiller familyasından olduğundan dolayı alerjik reaksiyonları tetikleyebilir. Karahindiba salata şeklinde kullanıldıktan iki hafta sonra hipoglisemi yaşayan insülin tedavisi alan bir tip II diyabet öyküsü olan bir kadın vakası rapor edildi.
https://www.cambridge.org/core/journals/world-s-poultry-science-journal/article/beneficial-uses-of-dandelion-herb-taraxacum-officinale-in-poultry-nutrition/F6A903E5A58872355196730444C7269D
http://www.ourherbgarden.com/herb-history/dandelion-history.html
https://www.researchgate.net/publication/237759417_Dandelion_Taraxacum_officinale_and_T_mongolicum
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3281857/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5341965/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/m/pubmed/28724210/
https://scholar.google.com.tr/scholar?start=20&q=dandelion&hl=tr&as_sdt=0,5&as_ylo=2018&as_vis=1#d=gs_qabs&u=%23p%3Df-GbZEjrUkUJ
http://www.ijp-online.com/article.asp?issn=0253-7613;year=2006;volume=38;issue=1;spage=54;epage=55;aulast=Sumanth
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30219442
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2788186/
https://brigittemars.com/other/health-benefits-of-dandelion-roots-leaves-and-flowers/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/2364464
https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-706/dandelion
https://examine.com/supplements/taraxacum-officinale/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2820990/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20485248
